Tokofobia – lęk przed porodem
Tokofobia to patologiczny lęk przed ciążą lub porodem. Ocenia się że lęk przed porodem o różnym stopniu nasilenia dotyczy ok. 80% kobiet, a u 6% osiąga chorobowe nasilenie. W uzasadnionych przypadkach jest podstawą do zaświadczenia o wskazaniach cięcia cesarskiego.
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest tokofobia?
- Jakie są objawy tokofobii?
- Jakie są przyczyny tokofobii?
- Jakie są konsekwencje tokofobii?
- Jak leczy się tokofobię?
- Czy można otrzymać zaświadczenie o tokofobii?
Co to jest tokofobia?
Tokofobia (grec tokos – poród) to lęk przed porodem lub ciążą. Zdecydowana większość kobiet odczuwa lęk przed porodem, ale nie każda kobieta cierpi na tokofobię. Czym tokofobia różni się od “zwykłego” lęku? Nie ma jednoznacznej, powszechnie akceptowanej definicji tokofobii. Wg. systemu klasyfikacji zaburzeń psychicznych ICD-10 tokofobia zaliczana jest do zaburzeń lękowych, konkretnie fobii specyficznych, czyli lęków dotyczących konkretnych przedmiotów lub sytuacji. Rozpoznanie tokofobii może postawić lekarz psychiatra na podstawie wywiadu i badania psychatrycznego.
Cechy lęku, które mogą świadczyć o tokofobii:
- lęk jest uporczywy, występuje często lub prawie cały czas,
- odczuwanie lęku jest związane z istotnym cierpieniem, poczuciem znaczego dyskomfortu
- lęk ograniczna kobietę w codziennej aktywności
- mogą występować somatyczne objawy lęku takie jak np.: przyspieszone bicie serca, przyspieszony oddech, uczucie gorąca
- uporczywe obawy dotyczące powikłań porodu drogami natury np. związane z niedotlenieniem dziecka, lęk przed śmiercią w trakcie porodu,
Objawy tokofobii
- strach przed nieznanym i niemożnością zaplanowania nieprzewidywalnego;
- obawy dotyczące krzywdy, której może doznać dziecko w trakcie porodu;
- strach przed bólem i niezdolnością do radzenia sobie z bólem w trakcie porodu
- lęk przed nieotrzymaniem odpowiedniego leczenia przeciwbólowego
- strach przed doznaniem krzywdy podczas porodu, wystąpieniem fizycznych powikłań porodu
- obawa związana z brakiem możliwości czynnego udziału kobiety w procesie podejmowania decyzji dotyczących interwencji lub procedur w trakcie porodu
- strach przed opuszczeniem i samotnością
- strach przed niezdolnością ciała do odbycia porodu; obawy związane z fizyczną zdolnością do porodu, obawy dotyczące rozmiaru ciała kobiety, rozmiaru lub pozycji dziecka oraz posiadania wystarczającej siły fizycznej do radzenia sobie z porodem
- strach przed wewnętrzną utratą kontroli, lęk przed utratą samokontroli podczas porodu
- ogólne uczucie lęku, bez konkretnej przyczyny
Wyróżniamy trzy główne podtypy tokofobii. Tokofobia może być piertwotna – występują u kobiet kóre jeszcze nigdy nie rodziły. U podłoża tego rodzaju zaburzenia mogą leżeć lęki związane z opowieściami bliskich osób o traumatycznych porodach, bycie świadkiem traumatycznego porodu oraz traumy związane z wykorzystywaniem seksualnym. Kobiety z tokofobią pierwotną mogą odkladać w czasie decyzje o macierzyństwie lub całkowicie z niego rezygnować. Zdarza się, że lęk przed porodem jest tak silny ze kobieta decyduje się na aborcję.
W tokofobii wtornej lęk przed porodem pojawia się na skutek traumatycznych doświadczeń w trakcie porodu (np. poród zabiegowy czyli z użyciem kleszczy lub vacum, zagrożenie zamartwicą, pilne cięcie cesarskie). Może pojawić się po pierwszym lub kolejnym porodzie.
Ostatnim rodzajem tokofobii jest sytuacja, w której lęk przed porodem jest jednym z objawów depresji.
Jakie są przyczyny tokofobii?
Przyczyny tokofobii mogą być złożone i obejmują:
- niepełne i niewiarygodne informacje na temat porodu
- niepożądane historie o doświadczeniach innych kobiet (trauma zastępcza)
- wcześniejsze traumatyczne doświadczenia w szpitalu lub
- poprzedni traumatyczny poród,
- historię gwałtu lub wykorzystywania seksualnego oraz
- brak zaufania do personelu szpitala
Konsekwencje tokofobii
Lęk w trakcie ciąży może w negatywny sposób wpływać na zdrowie ciężarnej oraz noworodka. W badaniach naukowych wykazano, że tokofobia, czyli lęk przed porodem związana jest z
- większym ryzykiem porodu przedłużonego,
- użyciem większej ilości środków przeciwbólowych w trakcie porodu i
- większym ryzykiem indukcji porodu oraz
- przeprowadzenia nagłego cięcia cesarskiego
Stwierdzono także, że zaburzenia lękowe w trakcie ciąży powodują większe ryzyko przedwczesnego porodu i niskiej wagi urodzeniowej oraz wywierają negatywny wpływ na układ nerwowy i rozwój behawioralny noworodków.
Leczenie tokofobii
W leczeniu tokofobii stosuje się metody niefarmakologiczne. Ważną rolę w zmniejszaniu lęku przed porodem odgrywa psychoedukacja. Wykazano także skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT) w redukcji lęku w ciąży. CBT to psychoterapia, która pomaga w uświadomieniu sobie myśli i uczuć, które wpływają na nasze zachowanie. W toku sesji CBT pacjenci uczą się rozpoznawać i zmieniać dysfunkcyjne schematy myślowe, które mają negatywny wpływ na ich zachowania i uczucia. Przeprowadzone badania wykazały, że zarówno tradycyjna jak internetowa CBT jest skuteczna w zmniejszaniu objawów tokofobii.
Interwencje niefarmakologiczne obniżają poziom lęku oraz przyczyniają się do redukcji odsetka ciąż kończonych przez cięcie cesarskie.
Zaświadczenie o tokofobii
Wiele kobiet zastanawia się, czy tokofobia może być podstawą do zakończenia porodu drogą cięcia cesarskiego. Zgodnie ze standardami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, każda ciężarna kobieta z lękiem przed porodem powinna mieć możliwość omówienia wszystkich aspektów związanych z porodem siłami natury i poprzez cięcie cesarkie, mieć możliwość konsultacji przez specjalistę zdrowia psychicznego oraz odbyć spotkania psychoedukacyjne. Jeżeli po odbyciu psychoedukacji kobieta dalej odczuwa silny lęk przed porodem i podtrzymuje decyzję o chęci rozwiązania ciąży przez cięcie cesarskie, może otrzymać stosowne zaświadczenie od lekarza psychiatry.
Autor: Ewa Drozdowicz-Jastrzębska
