Depresja poporodowa

Depresja poporodowa (lub okołoporodowa, perinatal depression) to problem który dotyczy ok. 15% kobiet po porodzie. W ostatnich latach zwiększa się świadomość społeczna na temat tego problemu, ale wciąż wiele kobiet pozostaje bez diagnostyki i leczenia. Coraz częściej termin depresji poporodowej zastępowany jest mianem depresji okołoporodowej, bowiem nawet połowa epizodów depresji rozpoznawanej po porodzie, zaczyna się już w ciąży.

---

Przyczyny

Dokładne przyczyny depresji poporodowej nie zostały poznane. Ocenia się, że niektóre kobiety mają większą podatność biologiczną do zachorowania na depresję na skutek wahań hormonów płciowych, przede wszystkim estradiolu. W konsekwencji częściej cierpią one na depresję w okresie okołomenopauzalnym, doświadczają okołomiesiączkowych zaburzeń dysforycznych (pre-menstrual dysphoric disorder, PMDD), czyli tzw. zespołu napięcia przedmiesiączkowego oraz mają większe ryzyko rozwinięcia zaburzeń depresyjnych po porodzie. Estrogeny to hormony, które mają wpływ na dobry nastrój i prawdopodobnie znaczne zmiany w ich stężeniach, które mają miejsce właśnie w czasie cyklu miesiączkowego, w okresie menopauzalnym i właśnie po porodzie, przyczyniają się do pogorszenia nastroju.

Poza tym główne czynniki ryzyka depresji po porodzie to:

• Wcześniejszy epizod depresyjny
• Inne zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia lękowe, choroba afektywna dwubiegunowa)
• Depresja u matki, szczególnie w okresie poporodowym
• Stresujące wydarzenia w ciąży lub w okresie przed ciążą
• Niechciana ciąża
• Złe relacje z partnerem
• Brak wsparcia społecznego, bliskich osób
• Starszy wiek matki

Ryzyko depresji po porodzie rośnie z każdą kolejną ciążą. Również przedłużające się starania o dziecko oraz leczenie niepłodności mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia depresji po porodzie.

Objawy

Objawy depresji po porodzie nie różnią się istotnie od typowych objawów depresyjnych. Dla depresji charakterystyczne jest obniżenie nastroju, stałe uczucie przygnębienia, brak przeżywania radości (anhedonia), zwiększona męczliwość, brak energii, trudności w podejmowaniu codziennych aktywności. Poza tym mogą występować problemy w koncentracji uwagi, zaburzenia snu (bezsenność, nadmierna senność), zaburzenia apetytu (nadmierny lub obniżony). Depresji mogą także towarzyszyć myśli rezygnacyjne oraz myśli i tendencje samobójcze. Nigdy nie należy ich bagatelizować. W Wielkiej Brytanii samobójstwo jest wiodącą przyczyną śmierci kobiet w okresie poporodowym.

Część objawów depresji może być trudna do odróżnienia od problemów związanych z połogiem, któremu może towarzyszyć zmęczenie oraz tzw. Baby blues czyli smutek poporodowy. Jest to stan przygnębienia, płaczliwości, labilności emocjonalnej który zwykle pojawia się kilka dni po porodzie i dotyczy nawet 70% kobiet. Zazwyczaj ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia, a jedynie wsparcia bliskich osób. Jeżeli smutek poporodowy przedłuża się powyżej 10-14 dni, może to oznaczać depresję poporodową.

Objawy typowe dla depresji po porodzie to:

• Brak przeżywania radości w związku z narodzinami dziecka
• Niechęć do zajmowania się dzieckiem, opieki nad nim
• Nadmierny lęk o zdrowie dziecka
• Lęk przed wyrządzeniem krzywdy dziecku
• Problemy ze snem – niemożność uśnięcia, kiedy dziecko śpi lub jest pod opieką innych osób.

Zaburzenia snu po porodzie mogą być pierwszym objawem depresji.

Rzadkim, ale poważnym stanem jest psychoza poporodowa. Jest to zaburzenie psychiczne w którym występują objawy psychotyczne, najczęściej urojenia dotyczące noworodka. Mogą one dotyczyć przekonania, że dziecko jest opętane przez diabła, przypisywania mu „nieczystych mocy”. W psychozie poporodowej może występować pobudzenie psychoruchowe, niepokój. Tracąc realną ocenę rzeczywistości kobieta może wyrządzić dziecku krzywdę lub popełnić samobójstwo. Jest to stan który wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Psychoza poporodowa może występować u kobiet, które wcześniej chorowały na zaburzenia psychotyczne, np. schizofrenię, często występuje także w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Epizod psychozy po porodzie bywa pierwszą manifestacją choroby dwubiegunowej.

Diagnostyka

W ostatnich latach zwiększa się świadomość dotycząca depresji poporodowej i do standardów opieki okołoporodowej włączono ocenę ryzyka depresji, która powinna być wykonana kilkukrotnie w czasie ciąży oraz po porodzie. Jako metody przesiewowej lekarz może wykorzystać np. Inwentarz Depresji Becka lub Edynburską Skalę Depresji Poporodowej.

W przypadku podejrzenia depresji po porodzie należy zasięgnąć porady specjalisty zdrowia psychicznego – psychologa lub lekarza psychiatry. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie przeprowadzenia dokładnego wywiadu klinicznego.

Edynburska Skala Depresji Porodowej jest kwestionariuszem samooceny, który sam w sobie nie jest podstawą do postawienia diagnozy, ale pomaga zidentyfikować kobiety z dużym ryzykiem depresji.  Wynik co najmniej 12 punktów może oznaczać, że mamy do czynienia z depresją i powinien być wskazaniem do skontaktowania się ze specjalistą.

Konsekwencje

Depresja poporodowa wiąże się z istotnym cierpieniem dla matki oraz pozostałych członków rodziny. Utrudnia opiekę nad dzieckiem oraz zmniejsza satysfakcję z macierzyństwa. Matki, które chorują na depresję częściej rezygnują z karmienia piersią oraz wcześniej odstawiają dziecko od piersi. Kobieta która ma depresję może unikać kontaktów i interakcji z dzieckiem, co może utrudniać nawiązywanie właściwej relacji. Zaburzenia w relacji między matką a dzieckiem mogą natomiast przekładać się na większe ryzyko wystąpienia u dziecka zaburzeń zachowania, zaburzeń psychicznych oraz zaburzeń ze spektrum autyzmu. W skrajnych przypadkach depresja może być przyczyną śmierci na skutek samobójstwa lub tzw. samobójstwa rozszerzonego, kiedy kobieta na skutek urojeń depresyjnych oprócz siebie zabija dziecko aby uchronić je przed cierpieniem. Z całą pewnością jest to zatem problem, którego nie należy lekceważyć. Podjęcie leczenia skraca czas trwania depresji. Im szybciej podejmiemy leczenie, tym szybciej uda się uzyskać poprawę.

Leczenie

W leczeniu łagodnych i umiarkowanych stanów depresyjnych zalecana jest psychoterapia. Jeżeli objawy są bardziej nasilone lub psychoterapia nie jest dostępna, wskazane może być stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Zdarza się, że kobiety zwlekają z podjęciem leczenia ze względu na karmienie piersią. Warto podkreślić, że włączenie leczenia przeciwdepresyjnego nie zawsze musi być związane z koniecznością odstawienia dziecka od piersi. W cięższych przypadkach może być wskazana hospitalizacja w oddziale psychiatrycznym. Pobyt w szpitalu umożliwia włączenie leków i powrót do równowagi psychicznej w bezpiecznych warunkach.

Oprócz leczenia bardzo ważne jest wsparcie bliskich osób. Kobieta z depresją po porodzie nie powinna być sama i należy dążyć do odciążenia jej w tych obowiązkach, których nie musi wykonywać osobiście. Elementem terapii powinna być też psychoedukacja na temat depresji. Pomocne może być też uczestniczenie w grupie wsparcia (stacjonarnej lub online).